Niegdyś dostępny tylko dla wybranych – dziś tempomat można znaleźć lub zamontować w praktycznie każdym samochodzie. Z naszego artykułu dowiesz się o zaletach i wadach tego rozwiązania oraz jaka jest zasada jego działania. Jeżeli wciąż nie masz go na wyposażeniu swoich czterech kółek, z pewnością łatwiej będzie Ci podjąć decyzję o jego montażu po zakończonej lekturze.
Co to jest tempomat?
Tempomat to urządzenie, dzięki któremu kierowca nie musi stale kontrolować prędkości samochodu. Dzięki niemu prędkość jest utrzymywana na tym samym poziomie niezależnie od nachylenia terenu. Uwzględnia on bowiem zmiany kąta nachylenia drogi i inne czynniki zewnętrzne, odpowiednio dostosowując prędkość jazdy do ustalonej wcześniej wartości. Obecnie urządzenie opiera swoje działanie w całości na elektronice. Wcześniej sterowało ono przepustnicą w sposób mechaniczny. Oprócz okablowania i jednostki sterującej wyposażone jest w przyciski lub manetkę, dzięki której można ustawić utrzymywaną prędkość w zakresie głównie 30-200 km/h. W przypadku samochodów wyposażonych w automatyczną skrzynię biegów tempomat współpracuje z nią i jest w stanie podczas jazdy również automatycznie zmieniać biegi.
Do dezaktywacji urządzenia należy dotknąć pedału hamulca lub sprzęgła. Tempomat nie jest nowym wynalazkiem. Wynalazł go w 1945 roku inżynier Ralph Teetor, a po raz pierwszy w seryjnych samochodach pojawił się w latach 60-tych ubiegłego wieku. Z początku był szczególnie popularny za oceanem, gdzie ze względu na infrastrukturę dróg przemierzano wiele austrodad, na których było znowu wiele odcinków z ograniczeniami prędkości. Ciągłe trzymanie nogi na gazie przez wiele tysięcy kilometrów było bardzo uciążliwe, stąd zrodziła się idea powstania urządzenia, które utrzymywałoby prędkość automatycznie bez ingerencji kierowcy. System utrzymywania prędkości jazdy w późniejszych latach pojawił się również w Europie – z początku jako wyposażenie luksusowych samochodów. Natomiast obecnie znaleźć go można w wielu modelach współczesnych aut ze względu na oferowaną praktyczność i przydatność.
Jak działa tempomat?
Zadaniem tempomatu jest wyrównanie prędkości jazdy i utrzymywanie jej na tym samym poziomie za pomocą sterowania uchyleniem przepustnicy. Początkowo składał się z systemu zaworów, które sterowały siłownikiem, otwierając przepustnicę mechanicznie. Dziś tempomat to elektroniczny sterownik, który steruje nią za pomocą sygnałów elektrycznych, otrzymując wymagane dane od prędkościomierza i czujników systemu ABS. Na podstawie informacji o położeniu pedału gazu i hamulca reguluje uchylenie przepustnicy. W ten sposób tempomat stale koryguje prędkość samochodu, porównując nieustannie prędkość zadaną i rzeczywistą. Dzięki uwzględnieniu w swojej pracy także nachylenia terenu, odpowiednio obciąża jednostkę napędową lub redukuje bieg w przypadku automatycznej skrzyni biegów. W rezultacie samochód automatycznie przyspiesza, wjeżdżając pod górkę, i zwalnia, zjeżdżając ze wzniesienia, aby utrzymać stałą prędkość. Tempomat uniwersalny programuje się pod konkretny model samochodu.
Do załączenia urządzenia wystarczy nacisnąć przycisk znajdujący się na kierownicy lub desce rozdzielczej, albo pociągnąć odpowiednią manetkę. System zapamięta prędkość, z jaką poruszał się samochód w chwili aktywacji, jako wartość bazową. W niektórych pojazdach ustawioną prędkość można zmienić na niższą lub wyższą na ekranie komputera pokładowego, a auto przyspieszy lub wyhamuje zgodnie z nastawami. Aby wyłączyć tempomat uniwersalny, należy wcisnąć pedał hamulca (lub sprzęgła w przypadku manualnych skrzyni w większości modeli) lub wstrzymać jego działanie za pomocą przycisku.
Można również szybko wrócić do nastawionej prędkości, korzystając z przycisku „res” (skrót od ang. resume) lub manetki. Nie wyłączając systemu, a wciskając pedał gazu np. przy manewrze wyprzedzania, a następnie zdejmując z niego nogę, samochód również wróci automatycznie do wcześniejszej prędkości.
Oprócz uniwersalnej wersji, wśród wyposażenia samochodów głównie klasy wyższej z automatyczną skrzynią biegów, możemy spotkać również tzw. tempomat adaptacyjny. Pobiera on dane do swojej pracy z radarów wbudowanych w pojazd.
Tempomat aktywny
Tempomat adaptacyjny, zwany w zależności od producenta również aktywnym lub inteligentnym, to urządzenie utrzymujące prędkość samochodu zadaną wcześniej przez kierowcę, ale biorące w swoim funkcjonowaniu pod uwagę większą ilość czynników niż w przypadku tempomatu uniwersalnego. Jednym z tych czynników jest odległość od poprzedzającego auta.
Dzięki wbudowanym radarom system wylicza dystans i zmniejsza prędkość pojazdu, gdy ten zbliży się do drugiego auta, oraz analogicznie – przyspiesza, gdy poprzedzający samochód zacznie jechać z większą prędkością. Wspomniana funkcja inteligentnej wersji systemu sprawia, że poziom bezpieczeństwa podczas jazdy znacznie wzrasta. Tempomat aktywny, współpracując z czujnikami i kamerami, jest w stanie sam zatrzymać niektóre modele samochodów, a następnie ruszyć ponownie, powracając do ustawionej wcześniej prędkości. Z tego względu, że zmiana prędkości w takim zakresie, w jakim działa inteligentny system utrzymywania prędkości, wymaga redukcji biegów, tempomat adaptacyjny można znaleźć głównie w autach z automatyczną skrzynią biegów. W związku ze specyfiką jego działania jego zalety można również odczuć podczas jazdy w mieście, a nie tylko na autostradach. System dopasowuje również swoją efektywność do wybranego trybu jazdy. W trybie sportowym korekta prędkości odbywa się w sposób bardziej dynamiczny, natomiast w trybie nastawionym na redukcję zużycia paliwa działa on płynniej i wolniej. Kolejnym czynnikiem determinującym jego pracę jest możliwość odczytywania znaków drogowych. Tempomat z ogranicznikiem prędkości po odczytaniu tych informacji nie pozwala na przyspieszenie powyżej nakazanej prawnie prędkości. Ma to również niebagatelne znaczenie dla bezpieczeństwa wszystkich użytkowników drogi. W najnowocześniejszych wersjach system współpracuje z nawigacją i może zwolnić samochód przed skrzyżowaniem, gdy następuje zamiar skrętu. Niektóre urządzenia biorą również pod uwagę wydajność zużycia paliwa, dostosowując prędkość jazdy auta.
Zalety i wady tempomatu
Jak każdy z systemów również tempomat w samochodzie ma swoje plusy i minusy. Do jednych z korzyści posiadania tego urządzenia zalicza się spory komfort kierowcy, który nie musi stale trzymać nogi na gazie na długich odcinkach dróg. Noga może w tym czasie odpocząć, a samochód będzie utrzymywał odpowiednią prędkość. Wiąże się to z kolejną zaletą, a mianowicie z płynnością jazdy. Auto, które jedzie przez dłuższy czas z tą samą prędkością, bez gwałtownych przyspieszeń czy hamowań, spala mniej paliwa, zmniejsza się emisja gazów spalinowych, a podróż jest po prostu bardziej przyjemna i komfortowa. Utrzymywanie stałej prędkości niezależnie od nachylenia terenu nie jest zawsze prostym zadaniem dla kierowcy, dlatego tempomat w samochodzie jest w tej sytuacji ogromną pomocą. Szacuje się, że przy jego umiejętnym stosowaniu można już zaoszczędzić do 5-10% paliwa. System pomaga również w dopilnowaniu, aby przypadkiem nie została przekroczona dozwolona prędkość. Wpływa on również pozytywnie na zmniejszenie ryzyka wypadku drogowego. Dotyczy to jednak jedynie tempomatu aktywnego, który w razie gwałtownego hamowania poprzedzającego pojazdu, również zacznie hamować.
Tempomat nie jest oczywiście również pozbawiony wad. Ze względu na specyfikę jego działania często dochodzi do tego, że kierowca wyłącza własną czujność, co może być bardzo niebezpieczne zwłaszcza w przypadku tempomatu uniwersalnego. Trzeba jednak pamiętać o tym, że system ten nie jest w żadnym wypadku systemem w pełni autonomicznym, tylko asystującym, a do jego obsługi potrzebna jest kontrola i uwaga kierowcy. To tylko i wyłącznie kierowca jest odpowiedzialny za zachowanie samochodu na drodze. Kolejnym minusem jest fakt, że system sprawdza się najlepiej przy większych prędkościach na długich trasach, gdzie płynna jazda nie jest ograniczona koniecznością wykonywania wielu manewrów. Stąd jego ograniczone możliwości w mieście.
Podsumowanie
Tempomat jest z pewnością bardzo praktycznym, przydatnym i komfortowym rozwiązaniem dla każdego kierowcy. Szczególnie tych jeżdżących często w długie trasy. Nie jest to już więcej system zarezerwowany dla luksusowych aut i bardzo często można go spotkać na wyposażeniu samochodów kompaktowych lub dokupić jako opcję w tańszych modelach. Tempomat uniwersalny można również kupić oddzielnie i zlecić jego montaż w warsztacie w każdym aucie, podarowując sobie w ten sposób namiastkę „luksusu”.
Skomentuj