Układ hamulcowy to najważniejszy układ w samochodzie. To właśnie on bezpośrednio odpowiada za bezpieczeństwo wszystkich użytkowników ruchu drogowego. Jego podstawowym zadaniem jest kontrola prędkości i zatrzymywanie pojazdu, a także utrzymanie pojazdu w stałej pozycji w trakcie parkowania na nierównej powierzchni. Jego sprawne działanie może zapobiec wielu wypadkom.
Rodzaje układów hamulcowych
Mamy 2 rodzaje układów hamulcowych:
- i Podstawowy układ hamulcowy — kierowca naciska pedał hamulca, aby zatrzymać samochód.
- i Ręczny układ hamulcowy — ma dwie funkcje. Może służyć jako hamulec postojowy, zapobiegając staczaniu się pojazdu z miejsca postoju, a także jako hamulec awaryjny, czyli służy do awaryjnego zatrzymania pojazdu.
Hamulce układu podstawowego w samochodach osobowych można podzielić według budowy i zasady działania oraz według sposobu uruchamiania:
Budowa i zasada działania. Hamulce:- i Tarczowe,
- i Bębnowe,
- i Taśmowe.
- i Hydrauliczne,
- i Mechaniczne,
- i Pneumatyczne,
- i Mieszane.
Najczęściej spotykany układ hamulcowy w samochodach osobowych to układ hamulcowy cierny. Do niego zaliczane są hamulce-tarczowe i bębnowe (tarczowe powoli zastępują bębnowe; istnieją również hamulce tarczowe-bębnowe) uruchamiane hydraulicznie. Chociaż budowa poszczególnych układów hamulcowych różni się od siebie, to ich zasada działania pozostaje bez zmian. Wytwarzana jest siła hamująca (również zwana siłą tarcia), której zadaniem jest przeciwdziałanie siłom działającym na rozpędzony samochód w celu jego zatrzymania.
Jak wygląda proces hamowania
Kierowca naciska na pedał hamulca. To powoduje, że ciśnienie wytłaczane przez pompę hamulcową zaczyna wzrastać, płyn hamulcowy przepływa przez sztywne i elastyczne przewody hamulcowe. Płyn dostaje się do zacisku hamulcowego i tłoczki się wysuwają z powodu wysokiego ciśnienia płynu. Wysunięty tłoczek dociska klocki do tarczy. Okładziny cierne klocków hamulcowych zaczynają się ocierać o powierzchnie robocze zewnętrznej i wewnętrznej strony tarczy hamulcowej. To tarcie powoduje zwolnienie lub zatrzymanie pojazdu, w zależności od siły nacisku na pedał hamulca.
Elementy podstawowego układu hamulcowego
-
Klocki hamulcowe
Klocki hamulcowe współpracują razem z zaciskami i tarczami hamulcowymi, aby zatrzymać pojazd. Są zbudowane z kilku warstw. Podstawą jest płytka nośna, do której został przymocowany element cierny za pomocą kleju. Ta warstwa cierna jest najważniejsza, ponieważ to ona jest bezpośrednio odpowiedzialna za hamowanie. Na rynku dostępne są klocki wyposażone w czujnik zużycia, który może ostrzec kierowcę o nadmiernym starciu się strony i o konieczności wymiany. Należy pamiętać, że klocki powinny zużywać się równomiernie, inaczej pojazd może ściągać się w jedną stronę w czasie hamowania.
-
Tarcze hamulcowe
Tarcza hamulcowa przypomina z wyglądu metalowy dysk. W trakcie hamowania tarcza może rozgrzać się do temperatury ponad 500 stopni Celsjusza i dlatego też są produkowane ze specjalnych stopów, które mają się jak najmniej rozszerzać pod wpływem ciepła i jak najszybciej stygnąć. Tarcza hamulcowa znajduje się na piaście koła.
-
Zaciski hamulcowe
Zaciski hamulcowe są zamontowane przy zwrotnicy koła. W zaciskach znajdują się tłoczki, czyli ruchome walce. W zaciskach hamulcowych wytwarzana jest energia, która jest potrzebna do wysunięcia tłoczka i przesunięcia klocków do obu stron tarczy hamulcowej.
-
Sieć obwodowa, w której krąży płyn hamulcowy
Kiedy zwiększa się ciśnienie, płyn hamulcowy napiera na cylinderki zacisków. Zaciski wtedy dociskają tarczę hamulcową i zaczyna się proces hamowania. -
Korektor rozkładu siły hamowania
Zadaniem korektora jest rozłożenie siły hamowania na wszystkie cztery koła w pojazdach. Koło lewe tylne i prawe przednie są razem połączone jedną osią, a koło prawe tylne i lewe przednie drugą osią. To sprawia, że ciśnienie przy każdym kole było identyczne. Ten sposób gwarantuje bezpieczeństwo, ponieważ w wypadku awarii którejś z osi, pojazd nadal będzie w stanie zahamować w pozostałych kołach. -
Pompa hamulcowa
Jej zadaniem jest wytworzenie odpowiedniego ciśnienia płynu hamulcowego. Odpowiednie ciśnienie sprawia, że właściwy nacisk jest wywierany na elementy wykonawcze układu hamulcowego, takie jak zaciski i cylinderki hamulcowe. -
Pedał hamulca
To właśnie tutaj zaczyna się proces hamowania. Od siły nacisku stopy kierowcy zależy, czy pojazd zwolni, czy też całkowicie się zatrzyma.
Najczęstsze awarie układu hamulcowego
Główne części układu hamulcowego, klocki i tarcze hamulcowe są częściami eksploatacyjnymi, co oznacza, że z czasem się zużywają, jest to zupełnie normalne zjawisko. Z czasem zużywa się również płyn hamulcowy. Obowiązkiem kierowcy jest kontrola ich zużycia i ich wymiana w odpowiednim czasie.
Najczęstszym uszkodzeniem klocków jest nierównomierne ścieranie się powierzchni ciernej.
Klocki ścierają się nierówno najczęściej, kiedy współpracują ze zużytymi tarczami. Może również dojść do przegrzania się klocków, które jest spowodowane ich zablokowaniem w jarzmie hamulcowym lub z powodu nieprawidłowego cofania się tłoczka. Typowe objawy awarii klocków to bicie podczas hamowania, słaba skuteczność hamowania, zapach spalenizny. Przy wymianie klocków należy pamiętać, że muszą być wymieniane na tej samej osi.
Z czasem na powierzchni tarczy mogą się pojawić przeróżne rowki, które powstają na skutek zanieczyszczeń z drogi, czyli żwiru, kamyków. Często dochodzi też do korozji tarcz, jako że są wykonane z metalu i często mają kontakt z wodą i solą drogową, zwłaszcza w okresie zimowym. Chociaż tarcze są odporne na działanie wysokich temperatur, to też mogą ulec przegrzaniu z powodu uszkodzenia tłoczka hamulcowego. Typowe objawy uszkodzenia tarczy hamulcowej to pogorszona skuteczność hamowania, piski w trakcie hamowania, pulsowanie pedału hamulca, drgania koła kierownicy oraz drgania elementów zawieszenia i nadwozia. Tarcze najlepiej wymieniać u mechanika. Zalecana jest zmiana tarczy przy każdej drugiej zmiany klocków hamulcowych.
Jedną z typowych usterek jest wyciek płynu hamulcowego, który może spowodować zmniejszenie ciśnienia w układzie hamulcowym. Przyczyną wycieku płynu są niesprawne przewody. Płyn powstaje na bazie higroskopijnego glikolu i z czasem wzrasta w nim zawartość wody, co powoduje obniżenie temperatury wrzenia cieczy. Przestarzały płyn przestaje pełnić swoje funkcje, tworzą się korki parowe i klocki nie są (lub dzieje się to bardzo powoli) dociskane do tarczy, czyli pojazd nie zahamuje po wciśnięciu pedału hamulca. Niestety, sami nie możemy wymienić stary płyn hamulcowy na nowy, potrzebna jest wizyta u mechanika, ponieważ wymiana płynu hamulcowego wymaga specjalistycznego sprzętu i wiedzy.
Jak dbać o układ hamulcowy?
Oprócz regularnej samodzielnej kontroli, warto co jakiś czas (tak raz do roku) skorzystać z fachowej pomocy mechanika. Możemy dbać o nasze hamulce nawet w trakcie jazdy. Należy unikać rozpędzania się i gwałtownego hamowania, ponieważ ma to szkodliwy wpływ na układ hamulcowy i może szybciej doprowadzić do zużycia części eksploatacyjnych. Lepiej jest hamować silnikiem, ponieważ on lepiej odprowadza ciepło i spala mniej paliwa.
Należy również podchodzić ostrożnie do czyszczenia pojazdu. Pod żadnym pozorem nie wolno bezpośrednio spryskiwać wodą rozgrzanych tarcz hamulcowych. Najlepiej odczekać, aż tarcze ‘przygasną’ i dopiero wtedy wziąć się za delikatne mycie. Trzeba również uważać na przewód hamulcowy, przewód czujnika ABS oraz osłony zacisków, silny strumień wody z myjki ciśnieniowej może uszkodzić te części.
Podsumowanie
Jeśli zauważysz, że z układem hamulcowym Twojego pojazdu dzieje się coś niedobrego, niezwłocznie to sprawdź. Każda mała usterka może doprowadzić do większej szkody, która może mieć katastrofalne skutki. Stawką jest bezpieczeństwo na drodze, Twoje i innych. Nie lekceważ tego.
Skomentuj